નોંધ- નિર્વાણ-મેાક્ષમાર્ગના પર્થિક નિગ્રન્થ મુનિને રાગાદિ દોષથી અને આચાર મંદતાથી બચવા, તેમ જ સ્વ સાથે પરક્લ્યાણ ખાતર પણ એક જ સ્થળે વધુ વસવાટ કરવો ઉચિત નથી હોતા એટલે શસ્ત્રમા મુજબ વર્ષના આઠ મહિના જૈન સાધુ-સાધ્વીઓને પાદવિહાર દ્વારા વિવિધ સ્થળેામાં વિચરવાનું હોય છે, પણ હિંસાદિ દોષોથી બચવા અને પોતાની જીવનશુદ્ધિ માટે આધ્યાત્મિક સાધનામાં વેગ લાવવા તેને વર્ષાવાસ એટલે ચોમાસાના ચાર મહિના તો એક જ સ્થળે ફરજિયાત રહેવાની આજ્ઞા છે. લગભગ આ જ માર્ગને અનુસરનારા ભગવાન મહાવીર વિવિધ સ્થળામાં નિર્વસ્ત્ર રહી,સર્વથા અપરિગ્રહી બની, મૌન રાખી ખાઠ મહિના વિચરતા હતા. અને ચોમાસામાં એક જ સ્થળે અહેતા હતા. તે દરમિયાન તેઓ તપ, સંયમ અને ધ્યાનની શ્રેષ્ઠ સાધના કરવા સાથે આવી પડતા વિવિધ પરિષહો અને ઉપસર્ગોને અખૂટ અને અખંડ સમતાથી સહન કરી આત્માના પૂર્ણપ્રકાશ તથા લોકકલ્યાણ માટે એકાન્ત જરૂરી એવા કેવલજ્ઞાનના પ્રકાશને અવરોધક એવા કર્મો-દોષોની નિર્જરા (ક્ષય) કરતા રહ્યા હતા. અને એ ક્ષય થતાં તેમણે વરસોથી (અથવા જન્મજન્મોથી) અભિલષિત કેવલજ્ઞાન (ત્રિકાળ જ્ઞાન) પ્રાપ્ત કર્યું. જૈન સાધુઓમાં ચોમાસાની ગણતરી કરવાની ખાસ પ્રથા છે. અહીં દીક્ષાના પહેલાં ચોમાસાથી લઈને નિર્વાણ સુધીનાં ચોમાસાની યાદી ‘કલ્પસૂત્ર'ગ્રન્થનાં આધારે રજૂ કરી છે.